معافیت پزشکی

معافیت پزشکی سربازی شامل مشمولانی می شود که از بیماری های جسمی و روحی رنج می برند. این مشمولان در صورت تایید شورای پزشکی نظام وظیفه می توانند از خدمت سربازی معاف شوند.

اما سوال این است که مشمولان در صورت ابتلا به چه بیماری هایی شانس معافیت از خدمت نظام وظیفه را دارند. با مطالعه این مقاله پاسخ پرسش های خود را در مورد معافیت پزشکی سربازی و شرایط آن به دست می آورید.

مشمول کیست؟

تمام پسرانی که 18 سالگی را پشت سر گذاشته اند و وارد 19 سالگی می شوند، مشمول قانون وظیفه عمومی می گردند.

معافیت پزشکی سربازی چیست؟

این نوع معافیت برای مشمولان بیماری است که انجام کارهای روزمره و حضور در محیط های نظامی برای آنها مشکل می باشد.

انواع معافیت پزشکی

معافیت پزشکی به نوع و شدت بیماری فرد بستگی دارد. بر این اساس آرای شورای پزشکی به چهار دسته ی معافیت دائم، معافیت موقت ، معافیت از رزم و سرباز تقسیم بندی می شود.

معافیت دائم

این معافیت زمانی به مشمول تعلق می گیرد که فرد دچار یک بیماری شدید یا مزمن باشد.

معافیت موقت

هنگامی که مشمول بیمار است و بیماری او قابل درمان باشد، با توجه به قانون نظام وظیفه تا زمان بهبودی از خدمت معاف می شود. اما بعد از درمان بیماری، مشمول انجام خدمت سربازی می شود.

معافیت از رزم

در این نوع معافیت، فرد مشمول به علت شرایط جسمانی یا روانی از انجام فعالیت های سنگین در دوره ی سربازی معاف می شود.

سرباز

مشمولانی که دارای بیماری خفیف بوده یا سالم باشند سرباز شناخته می شوند .

لیست بیماری های معافیت پزشکی

بر اساس اعلام سازمان نظام وظیفه ، ابتلا به این بیماری ها موجب معافیت مشمولان از انجام خدمت سربازی می شود. البته لازم به یادآوری است که تشخیص نوع و شدت بیماری باید به تایید کمیسیون پزشکی نظام وظیفه برسد. در صورت تایید این شورا، مشمول معاف می شود.

بیماری های عمومی

یکی از انواع بیماری هایی که مشمولان در صورت ابتلا می توانند معافیت دریافت کنند، بیماری های عمومی است. مشمولانی که با مشکلات قد و وزن مواجه هستند می توانند از این معافیت استفاده کنند.

بیماری های مغز و اعصاب

مشمولانی که دچار انواع شکستگی های مهره ای، تومورهای سیستم عصبی محیطی و مرکزی، مشکلات جمجمه (میکروسفالی، هیدروسفالی)، اختلالات عروق مغزی و یا دارای کیست عصبی و نخاعی و انواع ترومای عصبی می باشند، می توانند از این معافیت استفاده نمایند. افرادی هم که سابقه جراحی مغز و جمجمه دارند در این دسته قرار می گیرند.

بیماری های غدد مترشحه داخلی

برخی از مشمولان به دلیل ابتلا به بیماری های غدد ترشح داخلی بدن خود می توانند برای دریافت معافیت اقدام کنند. بیماری های غدد مترشح داخلی، بیماری هایی هستند که در عملکرد غدد درون ریز اختلال ایجاد می کنند. غده های تیروئید، فوق کلیوی، پاراتیروئید و ... در این دسته قرار می گیرند. این اختلال باعث کاهش یا افزایش میزان ترشح هورمون های موردنیاز بدن می شود. به این ترتیب ممکن است فرد به بیماری هایی مانند دیابت، کم کاری یا پر کاری تیروئید، ژیگانتیسم و ... مبتلا شود. کسانی که دچار بیماری های غدد ترشح داخلی هستند، پس از انجام آزمایش های مختلف می توانند از معافیت های پزشکی بهره مند شوند. بیماری های غدد ترشح داخلی شامل مواردی مانند بیماری های مربوط به هیپوفیز (آدنوم، تومور )، بیماری غدد پاراتیروئید، دیابت، بیماری های مربوط به غدد فوق کلیوی (آکرومگالی، پرکاری، کم کاری)، سندرم های کالمن، کوشینگ و کلاین فیلتر، ژنیکوماستی، هیپر تیروئید، هیپو پاراتیروئید و ... می شوند.

بیماری های پوستی

بیماری های مربوط به پوست و بافت های زیر پوستی هم موجب معافیت از خدمت نظام وظیفه می شوند. انواع شدید اگزما و پسوریازیس، عفونت های قارچی وسیع، سالک پوستی، بیماری ژنودرماتوز، لیکن پلان پوستی و مخاطی، سارکوئیدوز پوستی و... در این دسته قرار می گیرند.

بیماری های اعصاب و روان

مشمولانی که از انواع بیماری های اعصاب و روان رنج می برند، با ارائه سوابق پزشکی و پس از معاینه و تایید پزشکان مورد اعتماد سازمان نظام وظیفه می توانند معافیت دریافت کنند. کسانی که سابقه ابتلا به بیماری هایی مانند انواع میوپاتی، صرع، اختلال در تعادل مخچه، MS، مننژیت، سکته های مغزی و ... دارند، می توانند برای معافیت اقدام کنند.

بیماری های قفسه سینه و ریه

افرادی که دچار بیماری های مربوط به ریه و قفسه سینه هستند می توانند شانس خود را برای دریافت مدرک معافیت امتحان کنند. مشکلاتی مانند شکستگی دنده، جناغ یا ترقوه، آمفیزم، آمبولی ریه، انواع آسم، کیست، پیوند ریه، فیبروز ریه و بیماری های قارچی جزء بیماری هایی هستند که ابتلا به آنها زمینه دریافت معافیت را فراهم می کند

بیماری های استخوان و اسکلت بدن

بیماری های مربوط به استخوان و اسکلت بدن هم دسته ی دیگری از بیماری ها هستند که موجب معافیت مشمولان می شوند. از جمله این بیماری ها می توان به کیست ها و تومورهای استخوانی، پارگی مینیسک زانو، قطع عضو، شکستگی های لگن، کوتاهی اندام ها، فقدان انگشت در دست ها و ... اشاره کرد.

بیماری های مربوط به جراحی مغز و اعصاب

افرادی که عمل جراحی مغز و اعصاب انجام داده اند، می توانند معافیت پزشکی دریافت کنند. البته این امر به نوع و شدت بیماری و تایید پزشکان سازمان نظام وظیفه بستگی دارد. در صورتی که عمل جراحی همراه با اختلال عملی یا علائم عصبی باشد، به طور کامل معاف می شوند. اعمال جراحی مغز و اعصاب که با اختلالات عملی و علائم عصبی همراه نیستند موجب معاف از خدمت رزم می شوند.

بیماری عفونی

یکی از شایع ترین بیماری های عفونی که بسیاری از افراد درگیر آن هستند، عفونت دستگاه ادراری است. این عفونت باکتریایی، قسمتی از دستگاه ادراری فرد را درگیر می کند. در برخی از افراد قسمت فوقانی را تحت تاثیر قرار می دهد. در این حالت، فرد دچار پیلونفریت یا عفونت کلیه می شود. در مواقعی که عفونت بر قسمت تحتانی دستگاه ادراری تاثیر بگذارد، فرد دچار سیستیت ساده یا عفونت مثانه می گردد. عفونت قسمت تحتانی با علائمی مانند دفع ادرار با درد، تکرر ادرار، اضطرار برای ادرار (یا هردو) بروز می کند. در حالی که علائم درگیری قسمت فوقانی دستگاه ادراری، شامل تب و پهلو درد می گردد. باکتری اشرشیاکلی عامل اصلی هر دو نوع بیماری است. بیماری های عفونی میکروبی، انگلی و قارچی با توجه به نوع و شدت می توانند زمینه دریافت معافیت پزشکی را فراهم نمایند. اگر این بیماری مزمن باشد و 3 نوبت یا بیشتر در یک عضو مانند کلیه، لگنچه، مثانه، پروستات، بیضه، حالب و مجاری ادراری بروز کند، فرد به صورت کامل از خدمت سربازی معاف می شود. مشمولانی که درگیر اپیدیدیمیت و پروستاتیت مزمن هستند، می توانند برای دریافت معافیت از رزم اقدام نمایند.

بیماری های دستگاه گوارش و جراحی عمومی

برخی از مشمولان به دلیل ابتلا به بیماری های دستگاه گوارش و جراحی عمومی از خدمت وظیفه معاف می شوند. این نوع بیماری بسیار شایع است و از تنوع بالایی برخوردار می باشد. در برخی موارد، افراد اطلاعاتی در مورد بیماری خود ندارند و در زمان معاینات متوجه بیماری خود می شوند. به این ترتیب از خدمت 2 ساله سربازی معاف می شوند. از رایج ترین بیماری های دستگاه گوارش می توان مشکلات معده (زخم، رفلاکس و ...) را نام برد. باید توجه داشت که نوع و شدت بیماری و تایید پزشکان سازمان نظام وظیفه مشخص می کند که فرد شرایط معافیت را دارد یا خیر. بیماری های مزمنی مانند تومورها و کیست های گوارشی، همانژیوم کبدی، آبسه های چرکی و آمیبی کبد و ... باعث معافیت دائم می شوند. از جمله بیماری های گوارشی که می توانند زمینه معافیت فرد را ایجاد کنند می توان به کولیت اولسرو، زخم دستگاه گوارش، آشالازی، بیماری کیسه صفرا و مجاری آن، بیماری ها و سنگ های کیسه صفرا، تورموهای طحال، پانکراس، کبد، سلیاک، سیروز کبدی و ... اشاره کرد

بیماری های خونی

این بیماری ها زمانی رخ می دهند که شکل سلول های خونی تغییر می کنند یا تعداد آنها افزایش یا کاهش پیدا می کند. این موارد باعث بروز انواع بیماری های خونی می شوند. بیماری های انکولوژی و خونی جزء مهم ترین بیماری ها به شمار می روند. برخی از این بیماری ها شامل تالاسمی ماژور، تومورهای خوش خیم و بدخیم خون، کم خونی، اختلالات آنزیمی گلبول قرمز، ترومبوسیتوز و ... می شوند. معمولا بیماری های خونی با علائمی مانند عفونت های پی در پی، کاهش ناگهانی وزن، ضعف بدنی، کبودی های پوستی، تداوم سرگیجه و سردرد، خونریزی بدون دلیل از بینی و دستگاه ادراری، افزایش ضربان قلب، خستگی شدید و تنگی نفس بروز می کنند.

بیماری های دستگاه ادراری و تناسلی

ابتلا به بیماری های دستگاه ادراری و تناسلی منجر به معافیت از خدمت سربازی می شود. مشمولانی که دارای بیماری های کلیه (کلاژن، ترومبوز ورید، پیوند، تنگی شریان و سنگ کلیه)، انسداد ادراری، تنگی مجرا و گردن مثانه، سنگ حالب، شب ادراری، تغییر مسیر ادراری، فیستول های مجرا به اسکروتوم، مجرا به رکتوم، مجرا به تنه آلت، پیلونفریت، نفرکتومی و ... هستند، می توانند برای دریافت معافیت پزشکی اقدام نمایند

بیماری های چشم

افراد زیادی درگیر بیماریهای چشمی و عوارض بینایی هستند. آنها به صورت وراثتی یا اکتسابی دچار این بیماری ها شده اند. در برخی موارد حوادث و شرایط محیطی منجر به ایجاد بیماری های چشمی می شوند. این بیماری ها با علائمی مانند درد چشم، التهاب و قرمزی، عفونت، تار شدن و کاهش قدرت بینایی، حساسیت به نور، سوزش های چشمی و ... بروز می کنند. هر فردی که با این علائم روبه رو می شود باید سریعا به پزشک مراجعه کند. عدم توجه به این علائم می تواند عواقب خطرناکی به دنبال داشته باشد. بیماری های چشم که زمینه دریافت معافیت پزشکی را فراهم می کنند شامل آستیگماتیسم ساده و مرکب، تومورهای چشمی، مشکلات چشمی (آکتروبیون، آنتروپیون، سیمبلفارون، کلوبوم مردمک و ...)، فقدان یک چشم، میوپی، هیپرمتروپی با سیکلوپلژی، کاتاراکت، کدورت شدید عدسی و زجاجیه، آلبینیسم، شب کوری، مشکلات ماکولا (سوختگی، سوراخ شدگی، خونریزی و اسکار)، پیوند قرنیه، افتادگی دائم پلک و ... می شوند.

بیماری های فک، دهان و دندان

این بیماری ها را با عنوان مشکلات استوماتوگنانیک هم می شناسند. کلیه بیماری های مربوط به فک و دهان در این دسته قرار می گیرند. وجود برخی از باکتری ها در دهان موجب بروز مشکلات لثه، عفونت های دهانی، ناراحتی های ویروسی و پوسیدگی های دندانی می شوند. معمولا در مدت کوتاهی قابل درمان هستند. اما در برخی موارد، عارضه جدی است و قابل درمان نیست. عدم توجه به بهداشت دهان و دندان می تواند زمینه ساز مشکلات زیادی شود. یکی از شایع ترین مشکلات دهان و دندان، پوسیدگی دندان و عفونت لثه است. بیماری هایی مانند آنکلیوز مفصل (تامپور، ماندیبولر)، تومورهای خوش خیم و بدخیم، مشکل لب شکری، بیماری آتروفی زبان با اختلالات بلعی، استئومیلیت استخوان های داخل فک، مشکل شکاف برداشتن زبان و ... جزء بیماری هایی هستند که در لیست معافیت از پزشکی قرار دارند

بیماری های گوش و حلق و بینی

برخی از افراد علائمی مانند سردرد و سرگیجه، آبریزش بینی، گلودرد، وزوز گوش، درد سینوس ها، کاهش شنوایی و مشکلات تنفسی را جدی نمی گیرند. در حالی که هر یک از این علائم می تواند نشانه وجود بیماری یا مشکلی در بدن باشد. بنابراین در صورت مشاهده هر یک از این علائم باید به پزشک مراجعه شود. بیماری های گوش، حلق و بینی با چنین علائمی بروز می کنند. کم شنوایی، تومورهای حنجره، سینوس و غده بناگوشی، بیماری های عفونی و التهابی حنجره، پولیپ بینی، آنژیو فیبروم نازوفارنگس، سینوزیت، عفونت گوش میانی، لالی، کری و ... نمونه هایی از بیماری های گوش و حلق و بینی هستند که مشمولان در صورت ابتلا می توانند برای معافیت پزشکی اقدام نمایند.

بیماری های قلب و عروق

مشمولانی که دچار بیماری های مادرزادی قلب هستند و با عارضه هایی مانند اختلال عملکرد دریچه قلب بعد از جراحی، باقی ماندن شنت MILD به بالاتر و فشار خون ریوی مواجه هستند می توانند مدرک معافیت دائم خود را دریافت نمایند. افرادی که مدرک کارشناسی یا بالاتر دارند، در صورت ابتلا به این نوع بیماری (بدون اختلال عملکرد)، از خدمت رزم معاف می شوند.

بیماری های مربوط به روماتولوژی و بافت همبند

بیماری های روماتولوژی در بیشتر مواقع، علائم مشخصی ندارند و مشمولان بدون اطلاع از بیماری خود عازم خدمت نظام وظیفه می شوند. افراد مبتلا به بیماری های روماتیسمی دچار تورم، درد و محدودیت حرکتی و خشکی عضلات می شوند. به نظر می رسد عوامل ژنتیکی و اختلالات سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در ایجاد این بیماری ها داشته باشند. در اغلب موارد می توان بیماری های روماتولوژی و بافت همبند را درمان کرد. برای رفع این مشکلات از روش هایی مانند دارو درمانی، تغییر سبک زندگی جراحی های سبک استفاده می کنند. بسیاری از افراد می توانند مانع از پیشروی بیماری شوند. روش درمان به نوع و شدت بیماری و ایمنی فرد بستگی دارد. انواع استئوآرتریت (آرنج، زانو، شانه، لگن، مچ پا، مچ دست)، آرتریت (التهابی، عفونی)، اسکلرومی، بیماری های کریستالی، سل ستون فقرات، نقرس، همانژیوم، درماتومیوزیت، واسکولیت چشم، استئو نکروز مفاصل، استاف، اهلر دانلوس و ... جزء بیماری های روماتولوژی و بافت همبند هستند که می توانند زمینه معافیت از خدمت را فراهم سازند.

معافیت پزشکی در هنگام خدمت

برخی از سربازان در هنگام خدمت دچار حادثه یا مصدومیت می شوند و یا به یک بیماری مبتلا می شوند. در صورتی که آنها نتوانند به دلیل آسیب دیدگی و بیماری، دوره خدمت را سپری کنند، می توانند از معافیت حین خدمت استفاده نمایند. آنها باید اقدامات لازم (مراجعه به یگان، ارجاع پرونده به بهداری و ...) را از طریق یگان های خدمتی خود انجام دهند. اگر سرباز در حین فرار از خدمت دچار آسیب دیدگی شود، این شرایط تغییر می کند

دسته بندی مشمولان از نظر وضعیت جسمی و روانی :

1- دسته اول شامل مشمولانی می شود که از نظر جسمی و روحی و روانی کاملا سالم هستند و می توانند در شرایط معمولی خدمت سربازی خود را سپری کنند.
2- در این دسته مشمولانی قرار می گیرند که اختلال جزئی روانی و نقص عضو دارند. این افراد از سلامتی کامل برخوردار نیستند و نمی توانند امور رزمی را انجام دهند. اما به علت نوع بیماری و یا نقص عضو و میزان تحصیلات می توانند دوره سربازی را در امور غیر رزمی بگذرانند. این دسته از مشمولان شامل معافیت پزشکی از نوع معاف از رزم می شوند.
3- افرادی که از نظر جسمی و روانی بیمار هستند و بیماری آنها قابل درمان می باشد، در این دسته قرار می گیرند. این افراد باید برای بهبودی کامل تحت درمان قرار بگیرند. به همین علت در مدتی که بر اساس قانون نمی توانند خدمت دوره سربازی را انجام دهند، می توانند از معافیت پزشکی موقت استفاده کنند.
4- مشمولان این دسته دچار بیماری های جسمی و روانی و نقص عضو غیر قابل درمان هستند. این افراد نمی توانند خدمات دوره ضرورت (رزمی وغیر رزمی ) را انجام دهند. علاوه بر این، مشمولانی که به معالجات طولانی مدت (بیش از 2 سال) نیاز دارند، به عنوان مشمولان معافیت دائم پزشکی محسوب می شوند.
- اگر مشمولان در حین معاینات اولیه، مشکلات پزشکی خود را عنوان نکنند و در دوران آموزش یا هنگام انجام خدمت سربازی دچار حادثه شوند، مسئولیت این امر بر عهده خود آنها می باشد.
- اگر شورای پزشکی تشخیص دهد که فرد، مشمول معافیت پزشکی نمی شود، برای خدمت سربازی اعزام می شود. در صورت اعتراض به رای شورای پزشکی، پرونده مشمول در شورای عالی مطرح می گردد. رای این شورا قطعی است و مشمول دیگر نمی تواند به این رای اعتراض کند.
- مشمولانی که در روند رسیدگی پزشکی قرار می گیرند، نمی توانند از درخواست خود صرفنظر کنند. شورای پزشکی در مورد این افراد نظر خود را اعلام می کند.
- اگر مشمولان معافیت پزشکی و دارندگان کارت معافیت پزشکی بهبودی خود را به صورت کامل به دست آورند، می توانند شرایط خود را اعلام نمایند. به این ترتیب بعد از بررسی توسط شورای پزشکی نظام وظیفه و تشخیص آن به خدمت سربازی اعزام می شوند.
- مشمولانی که شرایط معافیت پزشکی را دارند بهتر است قبل از اعزام به خدمت سربازی برای معافیت اقدام نمایند. طولانی کردن مدت درخواست معافیت باعث غیبت می شود. کسانی که در دوره تحصیلی قرار دارند و به بیماری خاصی مبتلا هستند، قبل از اینکه دوره تحصیل آنها به پایان برسد می توانند برای معافیت اقدام نمایند.
مزایا و معایب گرفتن معافیت پزشکی سربازی
- مشمولانی که معافیت پزشکی دارند، از خدمت 2 ساله نظام ضرورت معاف می شوند. (در صورت معافیت دائم)
- افرادی که معافیت پزشکی دارند، توسط برخی از ارگان های دولتی استخدام نمی شوند. البته اگر پزشک ارگان تشخیص دهد که بیماری فرد لطمه ای به کار وی در سازمان وارد نمی کند، استخدام او مانعی ندارد. کسانی که کارت معافیت پزشکی دارند، می توانند در آزمون های استخدامی شرکت کنند.
- معافیت پزشکی مربوط به برخی بیماری های اعصاب و روان برای گرفتن گواهینامه راهنمایی و رانندگی ممانعت ایجاد می کند.

سوالات متداول

چه کسانی می توانند از معافیت پزشکی استفاده کنند؟

افرادی که شرایط و مدارک لازم را داشته باشند و مدارک آنها توسط کمیسیون پزشکی نظام وظیفه تایید شده باشد.

آیا ابتلا به هر نوع بیماری باعث معافیت دائم از خدمت سربازی می شود؟

خیر، معافیت فرد به نوع و شدت بیماری او بستگی دارد. برخی از بیماری ها باعث معافیت موقت و گروهی موجب معافیت از رزم می شوند

معافیت موقت چه فرقی با معافیت دائم دارد؟

در معافیت دائم، فرد از انجام دوره ضرورت معاف می شود. در حالی که در معافیت موقت، پس از بهبودی و درمان بیماری باید دوره سربازی خود را سپری نماید.