چرا لغو سربازی باید در دستور کار قرار گیرد

این مقاله با عنوان " 10 نکته فراموش شده " در شماره 5144 روزنامه دنیای اقتصاد                               به  تاریخ 1400/1/24 چاپ شده است

سرهنگ بازنشسته محمدرضا اکبر حلوایی ؛

معاون سابق مشمولان و امور معافیتهای سازمان وظیفه عمومی ناجا .

یکی از مباحث همیشگی در کشور که احتمالا بعد از مسایل سیاسی و اقتصادی در رتبه بالایی قرار دارد ، موضوع سربازی است ،

سربازی ، تغییرات و اثر بخشی آن بدان جهت  که خانواده ها را درگیر می کند موضوع مورد توجه است ، حتی تعداد قابل توجهی از جوانانی که به سربازی میروند وقتی از نقش خود در نیروهای مسلح و تاثیر آن بر امنیت کشور صحبت می کنند ، گوینده و شنونده پی می برند که سربازی چیزی جز اتلاف وقت نبوده است .

بخشی از دلایلی که لغو سربازی اجباری را ضروری می کند به قرار زیر است  :

1- هدفمند نبودن :

در ساختار های اجتماعی ، اصولا برای ایجاد یک نهاد ، اهداف، کارکردها و ارتباط آن با سایر نهاد ها موجود به نحوی تعریف می شود که در راستای هم و تکمیل کننده فعالیت یکدیگر باشند به نحوی که بتوان در یک مسیر خطی فرضی به راحتی وظایف هر نهاد را تشخیص داده و ارتباط آن با نهادهای قبل، بعد و یا موازی در این مسیر را مشخص کرد .

سربازی فاقد این ویژگی است و لذا مشاهده می شود که مسئولین مربوط گاه هدف آن را جامعه پذیر کردن جوانان ، گاه مرد شدن و گاه مهارت آموزی در کنار حفظ امنیت تعریف می کنند در حالی که نه در مقوله امنیت ،نقش سربازان در ساختار امنیتی کشور و حتی نیروهای مسلح به درستی تبیین شده و نه حدود وظایف نیروهای مسلح در جامعه پذیر کردن یا مهارت آموزی مشمولین در کشور مشخص است.

2 - تغییر شکل جنگ ها :

جنگ های امروزه برخلاف گذشته ، نبرد تن به تن نیروهای پیاده نیست بلکه بکارگیر سلاح های با برد بلند مانند انواع موشک های بالستیک، سطح به دریا ، دریا به خشکی ، سطح به سطح و...و حتی پهپادها سطح تماس نیروهای پیاده را به حداقل رسانده است و لذا کثرت نیروی پیاده نه تنها بازدارندگی ندارد که سبب افزایش تلفات انسانی نیز می شود .

3 - حرفه ای شدن نظامی گری:

با توجه به بکارگیری وسیع فناوری در نیروهای مسلح و حتی پیشرفت سلاح های انفرادی و تجهیزات جانبی آنها ، نیروهای مسلح باید علاوه بر دارا بودن ویژگی هوشی و جسمی در استانداردهای تعریف شده ، تحت آموزش های مستمرو روزآمد قرار گیرند تا در مواقع لزوم کارایی مناسبی داشته باشند و این امر با بکارگیری نیروهای موقت ، بدور از استانداردهای هوشی و جسمانی و فاقد آموزش محقق نمی شود .

4 - ناکارآمدی سربازان:

تنوع ماموریت های نیروهای مسلح ، ضرورت ارائه آموزش های متناسب با ماموریتها ، محدودیت های بکارگیری سربازان در مشاغل مهم یا حساس ، سنخیت نداشتن برخی وظایف نیروهای انتظامی مانند انتقال ،جلب و دستگیری متهم  از یک سو ، تفاوت ضریب هوشی ، مقاطع تحصیلی ، وضعیت جسمانی ، بیماری های منع کننده مشمولان که با عملکرد غلط وظیفه عمومی در رسیدگی های پزشکی و افزایش معافیت از رزم از سوی دیگر و همچنین بی رغبتی و بی انگیزگی سربازان به انجام خدمت به دلیل اجباری بودن سبب شده از سربازان عمدتا در مشاغل خدماتی غیر ضروری استفاده شود که تاثیری در ایجاد امنیت ندارد

5- مهاجرت نخبگان :

ناکارآمدی نیروهای مسلح در بکارگیری ، اتلاف وقت جوانان ، بی توجهی به قابلیت ها و توانایی های سربازان ، رفتارهای ناشایست و دور از شان فرماندهان خصوصا فرماندهان جزء  که از سواد و دانایی کمتری نسبت به سربازان تحصیل کرده برخوردارند سبب شده تا نخبگان مهاجرت از کشور را بر انجام خدمت سربازی ترجیح دهند .

6 - کاهش تولید و کارآفرینی:

کارآفرینی در فضای رقابت اقتصادی، نیازمند حضور و پایش مستمر بازار ، سنجش سلیقه مشتری ، وضعیت رقیبان ، نوآوری در تولید یا ارائه خدمات  دارد که سربازی عملا سبب می شود کارآفرینانی که در تعریف شرکت های دانش بنیان قرار نمی گیرند و کسب و کار های نوپا ایجاد کرده اند غیبت از سربازی را بر انجام خدمت و واگذاری بازار خود با رقیبان مقدم بدارند.

7 - استثمار از سوی کارفرمایان :

نداشتن کارت معافیت یا پایان خدمت سبب شده تا بعضی از کارفرمایان از پرداخت حقوق اولیه کارگران مشمول خودداری کرده و آنان را که اتفاقا برای تامین معیشت خانواده نیازمند اشتغال هستند عملا استثمار کنند.

8 - افزایش مدت تحصیل :

سربازی سبب شده تا بعضی از مشمولین به امید  فراهم شدن شرایط بهتر یا برخورداری از معافیت، مدت تحصیل را طولانی کرده و با ایجاد نیاز کاذب به مراکز آموزشی بیشتر برای تحت پوشش گرفتن متقاضیان ، سبب تحمیل هزینه به خانواده ها و دولت می شود.

9 - تاخیر در ازدواج :

طولانی شدن مدت تحصیل ، انجام سربازی پس از اتمام تحصیل ، از دست رفتن فرصت اشتغال به دلیل افزایش سن و… موجب شده تا سن ازدواج در آقایان افزایش یابد که با توجه به ادامه تحصیل دختران و بالا رفتن انتظارات از همسر آینده عملا ازدواج و فرزندآوری را با تاخیر مواجه کند.

10 - بهم خوردن تناسب جمعیتی:

افزایش مدت اشتغال مشمولان به تحصیل در مقاطع مختلف و انجام خدمت سربازی سبب می شود تا دختران سریع تر و راحت تر جذب بازار کار و در نتیجه استقلال مالی شوند که موجب سخت گیری در ازدواج و انتخاب همسر می شوند که در بلند مدت افزایش بیکاری آقایان ، عدم تمایل به ازدواج و … را بدنبال دارد .

مجموع این عوامل و بسیاری از عوامل دیگر که قابل شمارش است ضرورت لغو سربازی اجباری را بیش از پیش عیان می کند .